منظور از رسانه ابزار، روش و وسیله‌ای است که برای ارتباط به‌کار می‌رود. رسانه را می‌توان به‌صورت تکنولوژی‌هایی که پیام‌ها را به مخاطبانی در نقاط مختلف (منطقه، کشور و جهان) می‌رسانند، تعریف کرد. شیوه‌ی ارتباط بین جوامع مختلف که در آن افکار و عقاید افراد از طریق شبکه‌ها، تولید و تبادل می‌شوند، نیز در حکم رسانه قرار می‌گیرند. اصطلاح رسانه اولین‌بار توسط “مارشال مک لوهان” نظریه‌پرداز کانادایی در حوضهٔ ارتباطات مورد استفاده قرار گرفت؛ اما رسانه در زبان فارسی، دانش‌واژۀ نسبتاً جدیدی محسوب می‌شود۔ این واژه که گاه به‌معنای مفرد و گاه به معنای جمع به‌کار می‌رود، معادلی برای واژۀ رسانه و رسانه‌ها است۔
از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی، افغانستان کشور بدون تصویر بود و رویدادها به‌صورت دقیق بازتاب نمی‌یافت. هنگامی که طالبان در سال ۱۹۹۶ قدرت سیاسی را در کابل به‌دست گرفتند، تقریباً تمام رسانه‌ها را مهر ضد اسلامی زدند، فعالیت‌شان را ممنوع اعلان کردند و جریان اطلاع‌رسانی در انحصار دولت و نهادهای حکومتی قرار گرفت. پس از سرنگونی امارت طالبان در سال ۲۰۰۱، سیستم رسانه‌ای افغانستان دوباره وارد یک مرحلۀ جدید شد. براساس آمارهای رسمی دولت افغانستان در سال ۲۰۱۸، تعداد رسانه‌ها در افغانستان در این سال به ۲ هزار ۴۵۵ رسانه می‌رسید که شامل شبکه‌های تلویزیونی، مراکز رادیویی، نشریه‌های چاپی بوده و هم‌چنین دست‌رسی و استفاده از انترنت به‌سرعت در حال افزایش است که هم‌اکنون در حدود ۱۰ میلیون نفر در افغانستان به انترنت و فضای مجازی دست‌رسی دارند۔
در شرایط امروزی، کشورها رسانه‌ها را به‌خاطر ذهنیت‌سازی و مفاد خود در مقابل هم‌دیگر یا مردم استفاده می‌کنند؛ به‌طور مثال: در پاکستان و هندوستان و در پاکستان و افغانستان، از رسانه‌ها برخلاف یکدیگر استفاده می‌شود. تمام شبکه‌های این کشورها بر خلاف یکدیگر پیش می‌روند و به همین دلیل تضاد بین کشورها روز به روز گسترش می‌یابد. به‌گفتۀ “فیض جعفر فیصل” خبرنگار و نویسنده: «بدون شک، رسانه‌ها نقش قابل ملاحظه نه‌تنها در تأمین روابط پاکستان و افغانستان دارند؛ حتا در گزینش خط مشی‌های سیاسی و دیپلوماتیک کشورها نیز نقش سازندهٔ را می‌توانند بازی کنند. ناهنجاری‌های سیاسی و عوامل متعدد روی روابط سیاسی افغانستان و پاکستان تأثیرات عمیق گذاشته است؛ اما رسانه‌های هر دوکشور متاسفانه تاهنوز با روحیۀ سازندگی کار نمی‌کنند و این به‌دلیل آن است که رسانه‌ها به‌معنای کامل مستقل نیستند و معمولاً تحت حوزه‌ی فکری سردبیران و در نهایت دولت‌ها فعایت می‌کنند.» او می‌افزاید که امروز در هر کشور رسانه‌ها به یک شبکه‌ی مستقل و قدرتمند مبدل شده‌اند و در افغانستان نیز جایگاه قابل ملاحظه‌ای دارند. اگر این رسانه‌ها در محور یک سلسله اهداف بزرگ در حد کشورها بسیج شوند، من مطمئنم که می‌توانند در راستای حل بحران‌ها مفید واقع شوند۔
رسانه‌ها می‌توانند در روابط بین کشورها، خصوصاً افغانستان و پاکستان مؤثر واقع شوند. به‌گفته‌ی “وحیده فیضی” مسئول جندر کمیتۀ مصونیت خبرنگاران، در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ برنامۀ رسمی توسط دفتر ایکول اکسس در رابطه به بهبود روابط بین خبرنگاران افغان و پاکستان برگزار شد. او در این مورد گفت: «این برنامه برای ما نتیجه‌بخش نبود؛ چون نتوانستیم یک شبکه‌ی مناسب ایجاد کنیم و هیچ اقدامی بعد از آن صورت نگرفت»۔
از سویی هم چالش‌های رسانه‌ای، به‌خاطر مخالفت‌های سیاسی و اختلاف مرزی میان افغانستان و پاکستان بیشتر شده است۔ هرگاه روابط سیاسی بین دو کشور حل شود، نقش رسانه‌ها در ایجاد روابط هرچه‌بهتر و بیشتر پررنگ می‌شود. افزون بر سازمان خبرنگاران بدون مرز، شبکۀ مشترک خبرنگاران افغانستان و پاکستان در سال ۲۰۱۴ با حضور خبرنگاران دو کشور ایجاد شد. قرار شد که خبرنگاران دو کشور هر شش ماه نشست داشته باشند و از رسانه‌های دو کشور دیدن کنند؛ اما این امر عملی نشده است۔
مجیب خلوتگر رئیس نهاد نی یا حمایت کننده‌ی رسانه‌های آزاد افغانستان در پاسخ به سوالم در باره ی دلایل عملی نشدن این مهم چنین اظهار نظر کرد: «سیاست‌های حکومت وحدت ملی و حکومت پس از آن در قبال پاکستان و همه‌گیری ویروس کرونا سبب شد که در کار این نهادها به‌ویژه شبکه‌ی مشترک خبرنگاران افغانستان و پاکستان یک انقطاع به‌میان آمد و بیشترین اثر اش کووید-۱۹ و روابط افغانستان و پاکستان است»۔
به گفته‌ی آقای خلوتگر قرار است یک نشست میان خبرنگاران افغانستان و پاکستان در اسلام‌آباد راه‌اندازی شود؛ اما تا اکنون در این زمینه چیزی نهایی نشده است. نشست دیگری میان خبرنگاران افغانستان با اشتراک هشت خبرنگار پاکستانی از مناطق قبایلی ایالت خیبرپشتون‌خوا، پشاور، سند، پنجاب و کشمیر به نمایندگی از خبرنگاران این کشور از سوی مؤسسه‌ی نوین جوانان افغانستان در سال ۲۰۱۶ در کابل راه‌اندازی شد. در این نشست خبرنگاران دو کشور بر تأمین صلح و ثبات، تقویت و بهبود روابط سیاسی افغانستان و پاکستان تأکید کردند. بنا بر این تا زمانی که روابط سیاسی هر دو کشور بهبود نیابد، جنگ در افغانستان ختم نگردد، در مورد دیدگاه مردم افغانستان در رابطه به پاکستان اعتماد سازی نشود، ایجاد هر نوع پلات فورم رسانه‌ای مشترک هیچ تأثیری بین روابط دو کشور نخواهد داشت؛ چون رسانه‌ها برای مردم فعالیت می‌کنند۔
پیشنهاد ما این است که بر مبنای یک‌سلسله اهداف تعریف‌شده و مشخصاً به‌هدف تقویت روابط میان خبرنگاران دوکشور، شبکه‌ای که تحت عنوان “شبکه‌ی خبرنگاران افغانستان و پاکستان” ایجاد شده است تقویت شود. این شبکه باید یک ویب‌سایت انترنیتی، تلویزیون، رادیو یا نشریه‌ی چاپی داشته باشد و اعضای آن به منافع و ارزش‌هایی که از قبل تعریف شده نیز متعهد باشند. این شبکه باید برای رسانه‌ها راه کارهایی را پیشنهاد کند که عملی‌شدن آن در راستای بهبود روابط میان دو کشور مؤثر واقع شود۔
